Reuters Enstitüsü 2024 yılı Dijital Haber Raporu'nu yayımladı ve bu rapor, dünya genelinde dijital haber tüketim alışkanlıkları, medya güveni ve sosyal medya kullanımı üzerine yoğunlaşıyor. Bu kapsamlı çalışma, 47 ülkeden 94.943 yetişkinin verileri üzerine inşa edildi. Araştırma, dünyanın pek çok yerinde seçimlerin yapıldığı, Ukrayna ve Gazze'deki savaşların sürdüğü bir dönemde gerçekleştirildi. Rapordaki dikkat çekici bulgulardan biri, her 10 kişiden 4'ünün (%39) haberlerden kaçınması; bu oran, 7 yıl öncesine göre %10 artış göstermiş durumda.
10 Kişiden 6'sı Gerçek ve Sahte Haberleri Ayırt Etme Konusunda Endişeli
2024 raporu, internet kullanıcılarının neyin doğru neyin sahte olduğunu ayırt edebilme konusunda daha fazla endişe duyduğunu ortaya koyuyor; bu oran %56'dan %59'a çıkmış durumda. Özellikle seçim dönemlerinde bu endişe daha belirgin hale geliyor. Örneğin, 29 Mayıs'ta seçimlere giden Güney Afrika'daki oran %81 iken, 5 Kasım'da seçimlerin yapılacağı ABD'de %72, 4 Temmuz'daki genel seçimler öncesi Birleşik Krallık'ta ise %70 olarak öne çıkıyor.
Dijital platform kullanıcılarına güvenilir ve güvenilmez içeriği ayırt etmenin ne kadar zor olduğunu soran rapor, TikTok kullanıcılarının %27'sinin güvenilir haberleri tespit etmekte zorlandığını belirtiyor. Bu durum, özellikle 18-34 yaş arası genç kullanıcılar arasında endişe verici olarak değerlendiriliyor. Diğer sosyal medya platformlarında ise bu oran TikTok ve X'e nazaran biraz daha düşük seviyelerde seyrediyor.
10 Kişiden 4'ü Haberden Kaçınıyor
2024 raporuna göre, dünya genelinde haberden uzak durma oranı önemli ölçüde artış gösteriyor. 2017 yılında %29 olan bu oran, 10 puan artarak %39 seviyesine ulaşmış durumda.
Haber Tüketim Alışkanlığı Değişiyor mu?
Raporda, katılımcıların haber tüketim alışkanlıklarının değiştiği belirtiliyor. YouTube, TikTok ve Instagram gibi video tabanlı platformların haber tüketimindeki rolü artıyor.
Platform bazında yapılan analizlerde:
- YouTube, katılımcıların %31'i tarafından haftalık haber kaynağı olarak kullanılıyor.
- WhatsApp %21 ile ikinci sırada yer alıyor.
- TikTok ise %13 ile genç kullanıcılar arasında popülerlik kazanmış durumda.
Sosyal medya platformlarının haber tüketimi:
- Tayland'da %39
- Kenya'da %36
- Endonezya'da %29
- Peru'da %27
- Birleşik Krallık'ta %4, Danimarka'da %3, ABD'de %9 gibi düşük seviyelerde kalmış.
Dünya Genelinde Yalnızca 10 Kişiden 4'ü Haberlere Güveniyor
Araştırmaya göre, dünya genelinde katılımcıların sadece %40'ı çoğu habere genellikle güveniyor. Güven seviyesi, siyasi konumlanış, yaş, gelir ve eğitim gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösteriyor.
Türkiye'den 2082 kişinin katıldığı ankette, en az güvenilen üç haber markası A Haber, ATV ve Sabah olarak öne çıkmış. TRT de bir önceki yıl sonuçlarına göre güven puanında üç puan kaybetmiş.
Raporun Türkiye Verileri
Raporun Türkiye bölümünde birçok önemli noktaya değiniliyor.
- 2023 Seçimleri: Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi sürecinde bazı kanalların iktidar partisine orantısız süre ayırdığı belirtilmiş.
- RTÜK Cezaları: NOW TV ve Halk TV'nin aldığı cezalar vurgulanmış.
- Güven Seviyeleri: Türkiye’de haberlere güven oranı %35 olarak ölçülmüş ve bu oranla 47 ülke arasında 26. sırada yer almış.
Televizyon hâlâ Türkiye'de en etkili haber kaynağı olarak öne çıkarken, ulusal yayıncıların çevrimiçi haber servisleri de televizyon kadar etkili olmuş. Buna karşılık, basılı gazetelerin ciddi bir düşüş yaşadığı ve haftalık erişimin 2015 yılına göre yarıya indiği ifade ediliyor.
Türkiye'de Haber Kaynakları Sıralaması:
- Çevrimiçi medya (sosyal medyanın da içinde bulunduğu) - %70
- Televizyon - %56
- Sosyal medya - %45
- Basılı gazeteler - %19
En Merak Edilen Sorular
Dijital Haberlerden Kaçınmanın Sebepleri Nelerdir?
Haberlerden kaçınma oranı 2017'den bu yana %10 artmış durumda ve 2024'te %39'a ulaşmıştır. İnsanlar, sürekli olumsuz haberlerden bunalmakta, bilgi kirliliği ve propaganda nedeniyle güven kaybı yaşamakta. Ayrıca, psikolojik sağlıklarını koruma, zaman yetersizliği ve gündelik stres gibi nedenlerle de haberlere dair mesafe alabiliyorlar. Özellikle savaş haberleri, ekonomik krizler ve siyasi çatışmalar gibi olaylar haberlerden kaçınmanın yaygın nedenleri arasında yer alıyor.
Hangi Dijital Platformlarda Haber Tüketimi Daha Fazla?
Rapor, dijital platformların haber tüketiminde önemli bir rol oynadığını ortaya koyuyor. YouTube, haftalık haber kaynağı olarak en çok tercih edilen platform olup, katılımcıların %31'i tarafından kullanılıyor. WhatsApp %21 ile ikinci sıradayken, TikTok %13 oranında genç kullanıcılar arasında popülerlik kazanmış durumda. Instagram ve Facebook gibi diğer platformlar da haber tüketiminde oldukça etkili. Ayrıca, Tayland ve Kenya gibi ülkelerde sosyal medya üzerinden haber tüketimi yüksek seviyelerde seyrediyor.
Sosyal Medyada Gerçek ve Sahte Haberleri Ayırt Etmek Neden Zor?
Sosyal medyada neyin doğru neyin sahte olduğunu ayırt etmek giderek zorlaşıyor ve 2024 raporuna göre bu konuda endişe daha da artmış durumda. Özellikle TikTok kullanıcılarının %27'si, güvenilir haberleri tespit etmekte zorlanıyor. Algoritmalar, kullanıcılara daha fazla ilgi gören içerikleri gösteriyor ve bu da sıklıkla yanıltıcı ya da sahte haberlerin yayılmasına neden oluyor. Kimlik doğrulama, kaynak kontrolü ve içerik analiz süreçleri yeterince etkin olmadığından, sahte haberlerle mücadele zorlaşıyor.
Türkiye'de Hangi Haber Kaynakları Daha Güvenilir?
Türkiye'de haberlere genel güven oranı %35 olarak ölçülmüş ve ülke 47 ülke arasında 26. sırada yer almıştır. Çevrimiçi medya, televizyon ve sosyal medya en yaygın haber kaynakları arasında yer alıyor. Ancak Türkiye'de en az güvenilen üç haber markası A Haber, ATV ve Sabah olarak öne çıkmış. TRT ise bir önceki yıl sonuçlarına göre güven puanında üç puan kaybetmiş durumda. Bu veriler, insanların bağımsız ve güvenilir haber kaynaklarına daha fazla ihtiyaç duyduğunu gösteriyor.
